Menu

Blogs

De mensen van Wing bloggen over hun ervaringen en reflecties.

Ontwerpdialoog voor de maatschappelijke praktijk

Adviseurs van Wing en externe relaties verdiepten zich een dag in de ontwerpdialoog om: onze methodes te delen. In deze blog deel ik persoonlijke ervaringen met de methode. Wat brengt de discipline van het ontwerpen aan extra bagage voor een procesmanager? Over extra ruimte creëren én opschonen.

Bij Wing organiseren we sinds 2016 voor onszelf en voor relaties de Wing Academy. Gedurende een dag verdiepen we ons samen in de aanpak van het proceswerk. Collega’s met relatief veel ervaring op een bepaald gebied bereiden de dag voor. Laatst stond de ontwerpdialoog centraal. Jannemarie de Jonge en Dirk Oudes hadden hun ervaringen samengebracht. ’s Morgens kregen we college en een inkijkje in ontwikkelingen binnen het ruimtelijk domein. We bespraken twee projecten die exemplarisch zijn voor de manier waarop we binnen Wing de ontwerpdialoog inzetten als interactieve manier voor ontwerpend onderzoek. Eén daarvan was een onderzoek naar windmolens in bosgebieden. Voor mij was het nuttig om “de ontwerpende aanpak” op te frissen, een aanpak die echt bij Wing hoort. Ik was er sinds mijn overstap van het ministerie van LNV naar Alterra in 2002 mee verbonden geraakt, maar nooit hadden we gestructureerd de tijd genomen om de kenmerken van ontwerpend vakmanschap goed te delen.

Heerlijk divergeren

’s Middags gingen we zelf ontwerpen. We werkten met een ogenschijnlijk simpele casus, de herinrichting van het korfbalcomplex aan op de Wageningse Eng. Tijdens de lunchwandeling vanuit ons kantoor namen we er een kijkje. Vervolgens mocht ik aan de slag met het instrumentarium van de ontwerpers: inspiratiekaarten, stift, kaart, transparant papier.
In twee groepen zetten we onze tanden in het korfbalterrein. Mijn groepje verzon van alles, de poort, het voorproefje van de Eng in het klein. Ik zag al een mooie plek voor de wijngaard waar het Wagenings wijngoed zijn wijnen kan verkopen. Iedereen voegde ideeën toe: trekkershut, zonnepanelen, kinderboerderij. We waren heerlijk aan het divergeren en voelden ons verbonden met onze schepping. De kritiek op ons ontwerp was echter veel groter dan ik had verwacht. Geen keuzes, ratjetoe, rommeltje dat niet bij de Eng past. Wat was er fout gegaan? Jannemarie wees ons op een gebrek aan kritische reflectie. Het gaat ook steeds om opschonen, de essentie eruit halen, de kracht van het concept benoemen dat het grotere idee representeert, en ballast van je afgooien. De ontwerpers hebben dat standaard in hun vakdiscipline ingebouwd. In ons geval had het concept “Gastvrije Eng, smaakt naar meer” kunnen zijn. Zo’n kernidee of concept geeft houvast bij verdere uitwerking.

Wat is nu de essentie van de ontwerpende benadering bij Wing? Mijn twee inzichten zijn:

  1. Kritische reflectie

Het creatieproces is niet alleen nieuws toevoegen, maar vooral kiezen. Het ontwerpproces kent eigen regels. Zoals Jannemarie in haar college zei: “Ontwerpen is creatieve verbeelding, steeds gecombineerd met een reflectief oordeel.” Of in mijn woorden: na het divergerende, associatieve creatieproces komt een fase van opschonen, de essentie benoemen, ballast weggooien, de opgave opnieuw kaderen. Dat vraagt om een andere houding in een groep. We hebben daar bij Wing allerlei technieken voor op de plank, zoals het stickeren en categoriseren van ideeën. Ook zijn er meer impliciete manieren zoals het beoordelen van ideeën in een carrousel of de ‘denkhoeden van de Bono’ om samen tot goede besluiten te komen.

  2. Tussenruimte

Een ontwerpende aanpak vraagt om vrije denkruimte, waarin je het oordeel nog even uitstelt. We organiseren bij Wing vaak tussenruimte tussen probleem enerzijds en oplossingen en besluiten anderzijds. Ruimte waarin zoeken, ontwikkelen en ontdekken centraal staan, waarin nieuwe taal kan ontstaan en letterlijk ruimte wordt gecreëerd voor inhoudelijke en gedragen oplossingen. De aanpak kan die van een ontwerpatelier zijn, maar ook een dialoog , brainstorm of bijvoorbeeld inspringtheater... De essentie is dat we het lineaire denken doorbreken, de onmiddellijkheid tussen probleem en besluit die vaak in hoofden van mensen zit. Deze ‘omweg’ biedt nieuw perspectief op het gegeven vraagstuk.

Scheppende kracht

Na deze dag hebben we binnen Wing herbevestigd dat de stap van kritische reflectie en doorontwikkeling naar de essentie, onderdeel vormt van onze ontwerpende aanpak. Mijn grootste les was dat in deze stap van reflectie en kritisch oordeel ook veel scheppende kracht zit opgesloten. Met die ervaring kunnen we de tussenruimte nog veel krachtiger maken. Met dank aan de ontwerpende discipline!s