Klaar voor een nieuw klimaat?

Eind 2019 moeten gemeenten, provincies en waterschappen een klimaatstresstest hebben uitgevoerd. Zo krijgen we voor heel Nederland de kwetsbaarheden voor klimaatverandering in beeld. Stresstesten vormen de eerste stap. Maar de uitvoering van de maatregelen vraagt meer. Hoe kunnen we Nederland werkelijk voorbereiden op het nieuwe klimaat?

Alle overheden moeten vanaf 2020 hun plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering klaar hebben volgens het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Wing ziet nog enkele belangrijke uitdagingen. Met de huidige tools en kennis kunnen ingenieurs tot op straatniveau berekenen hoe hoog het water komt te staan bij een extreme bui, of hoe heet het ’s zomers kan worden in een park en binnenshuis. Dat is fantastisch, maar er schuilt ook een gevaar in. Hoe verder we inzoomen, hoe moeilijker het grotere plaatje te zien is. Als in een specifieke straat een probleem optreedt, zullen we de neiging hebben om de betreffende straat aan te pakken. Terwijl ook op wijk en stadsniveau gedacht moet blijven worden. Klimaatadaptatie moet niet stoppen bij pleisters plakken. Daarom is het verstandig om in de analyse in en uit te blijven zoomen, zodat we zien waar structureel de oplossingen liggen. Van groot naar klein: van de locatiekeuze van woonwijken en bedrijventerreinen, het peilbeheer in kanalen en sloten, tot aan de park- en tuininrichting.

Regionale samenwerking

Het Deltaplan geeft aan dat alle overheden samen aan de slag moeten, maar niet hoe die samenwerking eruit moet zien. Het lijkt verstandig om de samenwerking bottom-up te laten ontstaan vanuit bestaande verbanden. Maatregelen op een grotere ruimtelijke schaal, zoals de aanleg van natuurlijke klimaatbuffers, kunnen echter alleen op regionale schaal worden uitgedacht en uitgevoerd. Daarom mag regionale samenwerking niet vrijblijvend zijn.

De gemeenten en het waterschap op het eiland Voorne-Putten werken intensief samen. Wing heeft het proces van de gemeenten en het waterschap mogen begeleiden. In dit proces is gekeken naar het hele eiland en de mogelijkheden die dat biedt. Tegelijkertijd maken deze partijen het ook heel concreet, door de handboeken voor de inrichting van de openbare ruimte aan te passen, zodat er beter rekening gehouden wordt met piekbuien en droogte.

Beter en breder beleid

Er valt veel te winnen wanneer we klimaatadaptatie verbinden met opgaven zoals de energietransitie, natuur, biodiversiteit en de circulaire economie. Tegelijk is dit het moment om ons af te vragen: wat is de brede maatschappelijke impact van klimaatverandering? Natuurlijk moeten we ons wapenen tegen wateroverlast, overstromingen en hitte. Maar er zijn ook gezondheidsrisico’s en effecten op ecosystemen die we niet in het vizier krijgen met de stresstesten. We moeten de gevolgen van klimaatverandering dus breder bekijken én de kansen pakken in verbinding met andere doelen. Daarvoor zijn een integrale planning en uitvoering nodig, zoals de nieuwe Omgevingswet ook voorstaat. Daarvoor is een samenwerkingsgerichte houding nodig én een goede organisatie, door bijvoorbeeld programma’s te bouwen en budgetten te ontschotten. De echte uitdaging zit dus in de ontwikkeling van betere governance.

Provincie Overijssel ontwikkelt een breed klimaatadaptatie beleid. Wing organiseerde de werkbijeenkomsten met samenwerkingspartners en een bestuurlijke bijeenkomst voor de provincie. Hun Regionale Adaptatieplan kijkt breed en nodigt gemeenten en waterschappen uit tot een goede regionale samenwerking waarin klimaatverandering breed wordt opgepakt.

Verbindend leiderschap

Om bovenstaande uitdagingen op te pakken, is bovenal lef nodig. De vraagstukken overstijgen de organisatiebelangen en grenzen van gemeenten, waterschappen en provincies. En samenwerken is leuk, maar soms ook ongewis. Je weet van tevoren nooit precies waar je samen op uitkomt. Bij Wing dragen we bij aan processen waarin de zoektocht naar verbinding tussen partijen een grote rol speelt. Nu komt het in heel Nederland en ook op Voorne-Putten  en in Overijssel aan op verbindend leiderschap om samen te blijven werken aan de benodigde aanpassingen om klimaatverandering aan te kunnen. Het heeft daarbij weinig zin om naar een partij te kijken die het leiderschap zou moeten pakken. Gemeenten, waterschappen en provincies staan allemaal aan de lat om elkaar op te zoeken.

Foto's van:
• Marc-Heeman uit de 'Rotterdam Branding toolkit' (Kinderen)
• Cyril Werners via Flickr_cc - Stroinksbleek (Emmers)